Kolejny artykuł z kategorii „warsztat pracy instruktora pływania”. Przybliża takie narzędzia pracy jak wizualizacja techniki, pokaz umiejętności, przekaz istotnych wskazówek wykonania.
Proces nauczania umiejętności
Uczymy tego, co wcześniej dobrze poznaliśmy, co w szczegółach i zwracając uwagę na to, co najbardziej istotne, możemy komuś przekazać. Nabierając jakichkolwiek umiejętności ruchowych najpierw tworzymy obraz tej umiejętności w mózgu.
Zainspirowani mistrzowskim wykonaniem umiejętności, odszukujemy mentora, który pomógłby nam przetłumaczyć to wykonanie i zagrać naszą własną rolę w podobnym wykonaniu. Dostosowujemy ideę ruchu, umiejętności, skuteczności do naszej osoby.
Proces ten wymaga transferu z mózgu do układu motorycznego (systemu nerwowego) idei ruchu. Potem dokonujemy kolejnego transferu, na układ mięśniowy, a więc trening, powtórzenia, trening, powtórzenia.. Szlifujemy szczegóły wykonania, ciągle aktualizujemy transfer do układu nerwowego właściwego obrazu.
W niełatwym procesie nabywania umiejętności pomagają trenerzy, instruktorzy, zorganizowane szkolenie i nauczanie. Jeśli jesteśmy zawodnikiem, przychodzi nam łatwiej proces przekazywania zdobytej wiedzy i umiejętności innym. Czy jednak potrafimy zachować wysoką jakość przekazu obrazu umiejętności?
Bezcenna wartość powtarzania
Wyobraźmy sobie, że mieszkamy w buszu, w małej wiosce otoczonej ze wszystkich stron gęstymi zaroślami, bujną i trudną do sforsowania roślinnością. Wódz plemienia do którego należymy, zlecił nam dotarcie do pobliskiego jeziora, w celu zaopatrzenia wioski w wodę. Problem w tym, że aby dotrzeć do jeziora, trzeba przejść przez busz.
Zaopatrzeni w tasak zaczynamy karczować las i drążyć ścieżkę do życiodajnej wody. Idzie trudno, bo roślinność gęsta, ale udaje się nam dotrzeć i zaczerpnąć wody w beczki. W drodze powrotnej czeka nas niemiła niespodzianka. Las znów zarósł i trzeba znów go karczować, aby odnaleźć drogę powrotną.
Zaopatrywanie wioski w wodę jest zajęciem regularnym, więc kolejnego dnia ponawiamy wysiłek. Znów karczujemy las w drodze do źródła wody. I tak, dzień w dzień spełniamy naszą powinność, a ta staje się coraz łatwiejszą. Trakt, którym podążamy stał się dobrze przejezdną drogą. Szybciej docieramy do jeziora i wkładamy mniej wysiłku w transport wody.
Jednak w międzyczasie, wódz i jego podwładni mieszkańcy wykopali studnię i natrafili na wodę. Trakt do jeziora przestał być użyteczny, przynajmniej na jakiś czas. Mieszkańcy wioski czerpią wodę ze studni. Jednak w nocy zakradł się do wioski zły szaman z innej wioski i zatruł wodę.
Wódz plemienia znów zlecił nam dotarcie do jeziora po wodę. Co się jednak okazało? Traktu już nie ma. Zamiast niego jest ta sama gęsta roślinność, którą spotkaliśmy pierwszego dnia, w którym wódz zlecił nam dotarcie do jeziora. Praca musi się rozpocząć od nowa, aby udrożnić drogę do zasobów wody.
Historia ta, ukazuje kondycję systemu nerwowego. Drogi nerwowe, które prowadzą do nawyków ruchowych, umiejętności trzeba ciągle udrażniać i odtwarzać. Nawet najlepszy sportowiec, aby nauczać i być dobrym trenerem, musi zachować sprawność tego, czego naucza.
Z dbałością o dobry transfer
Z wiekiem, transfer na układ mięśniowy jest coraz trudniejszy. Sportowiec zakończył karierę. Nie powtarza tak często ćwiczeń jak kiedyś. Aparat ruchu nie jest tak samo sprawny jak w młodości, mięśni i siły mięśniowej ubywa. Szczegółów wykonania ubywa także w mózgu.
Dobrym sposobem na odtwarzanie właściwej drogi nerwowej do umiejętności ruchowej jest wizualizacja, usprawnianie wzrokowego systemu reprezentacji, tak, aby wciąż widzieć najlepszy obraz umiejętności i znać drogi jego osiągania w praktyce.
Sposób ten przyda się także tym, którzy nie byli może najlepszymi sportowcami, ale dzięki właśnie właściwemu transferowi do mózgu stają się najlepszymi trenerami i instruktorami.
Praca z filmem instruktażowym i wizualizacja techniki
Obraz ma pierwszeństwo w głowie nad słowami. Dlatego ucząc jakiejś umiejętności tak ważny jest jej pokaz. Może własny, gdy sił starcza, może posiłkując się umiejętnościami już zdobytymi jakiegoś zawodnika a może przez pokazanie filmu z docelowymi umiejętnościami pływaków.
Oprócz przeróżnych metod poglądowych, instruktor będzie stosował w nauce słowa. Mając we własnej głowie właściwy obraz umiejętności, której naucza, łatwo mu będzie dobrać słowa, które będą go opisywać i ukazywać go w coraz większej gamie szczegółów swojemu podopiecznemu.
Wzór umiejętności instruktor dobiera na podstawie własnego doświadczenia, ale także w wyniku obserwacji innych. Dla potrzeb ukazania metody treningu wizualizacji wykorzystano wybrane filmiki instruktażowe nauczania kraula na piersiach.
Metoda pracy instruktora pływania z filmem instruktażowym
1. Dobieram film z techniką kraula na piersiach. Oglądam całość wykonania. Zamykam oczy. Sprawdzam, czy widzę, czy obraz wyrył się w mojej pamięci. Otwieram oczy, oglądam film i weryfikuję czy widziałem to samo mając oczy zamknięte.
Wizualizacja techniki – filtry
2. Już na tym etapie mogę dostrzec, że manipulowałem obrazem. Mając oczy zamknięte widziałem pewne szczegóły, innych nie widziałem, chociaż były na filmie. Przyglądając się sobie w tym doświadczeniu odkrywamy filtry, których używamy. Dlaczego ich używamy? To materiał na studium nad sobą.
Wizualizacja techniki – wartość wyznaczania kategorii
3. Całość techniki kraula na piersiach dzielę na główne kategorie: pozycja ciała, oddychanie, praca ramion, praca nóg w wodzie. (O wartości podziału czynności na kategorie napisałem w artykule „Szósty zmysł instruktora pływania i język przekazu”). Teraz obserwuję film po raz trzeci, przyglądając się tylko wybranej kategorii, np. pozycji ciała pływaka w wodzie. Ponawiam zadania kroku 1 i 2, dostrzegając, czego nie zauważyłem w odniesieniu do pozycji ciała w wodzie. W dostrzeganiu swojej manipulacji obrazem zastanawiam się nad przyczynami mojego ograniczenia widzenia.
Wizualizacja techniki – rozciąganie umysłu i wyobraźni
4. Teraz zamykam oczy i świadomie manipuluję obrazem, nadając pływakowi dłuższy ślizg, czyniąc jego ciało ostre jak brzytwa w przecinaniu wody, odpalając mocniejszą pracę nóg, która jak silnik odrzutowy pcha ciało do przodu. Po prostu na swój sposób zwiększam sprawność stylu pływania, wydajność techniki. W moim obrazie pływak płynie jeszcze szybciej, jeszcze wydajniej.
5. Znów patrzę na film, na normalny obraz (to już 5 raz). Dostrzegam to, czego może wcześniej tak dobrze nie widziałem. Ramiona, które pływak przenosi w przód nie są wcale „na ugiętym łokciu”, ani tym bardziej wyprostowane. Raczej zaokrąglone, coś w pozycji pośrodku wymienionych wyżej, optymalnie dla działania sił bezwładności i napędu wynikającego z opadania ręki do wody. Nogi działają jak smagnięcie biczem. Ten ruch odbywa się na całej długości nogi, rozpoczynając od ud przepływa i kończy smagnięciem wykonanym stopą i palcami. Tutaj pojawia się lepsze słowo niż „kopnięcie”, niż „naprzemienne uderzanie nogami”, to jest „smagnięcie”. Jak przekazać ten obraz dziecku?
Oprócz pokazu własnych umiejętności, można użyć ręcznika i smagnąć nim jak biczem. Pokazując pracę nóg ramionami koniecznie należy ruszać nimi od barków, aby pokazać, że ruch nóg powinien zacząć się od ud. Przy ślizganiu się ciała po wodzie, przypomina się obraz szybkiej łodzi motorowej, przecinającej wodę swoim kadłubem. Pozycja ciała uformowana trochę w łódkę, lekko na boku, głowa schowana za wyprostowane i długie ramię, tworząc z nim właśnie kadłub łodzi. Tak, ta manipulacja obrazem dała efekty, w postaci dygresji technicznych. Czy kolejna da podobne?
Wizualizacja techniki – manipulacja obrazem dla jeszcze lepszych efektów
6. Zamykam oczy i wybieram kolejną manipulację obrazem. Staram się wszystko dostrzec z bliższa, całkiem bliska. Co się dzieje? Doświadczam intensywniej wrażeń kinestetycznych, czuję ciało, czuję wodę. Przy wykonaniu niektórych fragmentów techniki odczucia kinestetyczne są intensywniejsze.
7. Oglądam film po raz szósty. Aż ciarki przechodzą przez moje ciało, tak jakbym właśnie to ja płynął. Pojawiają się wskazówki dla komend w trakcie lekcji pływania. „Poczuj”, „czy czujesz, jak..”. To niezwykle ważne aspekty procesu uczenia pływania. Nie od dziś przecież wiadomo, że jednym z czynników warunkujących sukces w wyścigu pływackim jest tzw. „czucie wody”. Można je rozwijać, dzięki kierowaniu uwagi na odczucia w nauczaniu kolejnych fragmentów techniki.
8. Manipulacjom nie ma końca. Można wymyślać własne kategorie manipulacji. Teraz wybieram izolowanie. Po prostu w obrazie w mojej głowie pływa sam brzuch, same ramiona mkną przez wodę, cała czynność pływania sprowadza się do wdychania i wydychania powietrza.
Wizualizacja techniki – łączenie w całość
9. Kolejny raz patrzę na normalny film. Dostrzegam zależności. „Same ramiona?”, pojawia się współzależność do barków. „Sama głowa?”, pojawia się współzależność z kręgosłupem i jej ustawienie w jego przedłużeniu. „Same biodra?”, tutaj widać raczej ciągły przepływ energii przez biodra, w górę i w dół. Pojawia się obraz synergii, współdziałania, także czucie pracujących mięśni, w których jedne stabilizuję sylwetkę, ustawiają fragmenty ciała do pracy, a inne rozciągają się i kurczą w pracy nadając częściom ciała ruch.
Wizualizacja techniki – korelacja z predyspozycjami
10. Teraz zamykam oczy i manipuluję budową somatyczną pływaka. Widzę pływaka z nadmiernie pochyloną miednicą, z powiększoną kifozą piersiową, lordozą szyjną, z otyłością. Dostrzegam jego trud przyjęcia prawidłowej pozycji ciała w kraulu. Nadmierna lordoza szyjna nie pozwala głowie leżeć poziomo w wodzie, zwłaszcza podczas brania wdechu.
11. Widząc normalny obraz pływaka uświadamiam sobie konieczność rozszerzania oddziaływań na podopiecznego, na gimnastykę korekcyjno-kompensacyjną, trening funkcjonalny. Patrząc na lekkość pływania pływaka na filmie dostrzegam także kategorie talentu, potencjału, który pływak może mieć lub nie mieć, aby pływać naprawdę dobrze.
12. Zamykam oczy i manipuluję zdolnościami kondycyjnymi i koordynacyjnymi. Pływak pływa z większą częstotliwością wykonywania pełnego cyklu ruchów kraulowych, siłą z jaką odpycha się od wody, ruchliwością pracy nóg, pracuje większym zakresem ruchów.
Wizualizacja techniki – do najważniejszych pytań
13. Czy wszystko „naj” jest najlepsze? W pracy z wizualizacją uruchamiam wciąż integrację sensoryczną, przeskakuję na inne systemy reprezentacji. Gdy pływak pracuje większą siłą, wyraźnie odczuwam forsowanie się i zbyt napięte mięśnie. Ruchy są krótsze. Zwiększenie częstotliwości ruchów wywołuje podobne odczucia. Pozostawiając jak najdłużej wyprostowaną rękę przed głową pływak staje się brzytwą przecinającą wodę i jego krok pływacki jest dłuższy, pływanie bardziej przypomina ślizganie się po wodzie.
Czy użyłem wszystkich manipulacji? Na pewno nie. Ważne, że obraz kraula na piersiach dał się odczytać nie tylko jako obraz, ale także jako zjawisko kinestetyczne, słuchowe, zmysłowe, sensorycznie zintegrowane. Każde powtórzenie procesu oglądania filmu i odtwarzania prawidłowej techniki w głowie miało wpływ na korę mózgową i organizowanie się komórek nerwowych.
Czy pamiętam, jak wygląda kraul na piersiach? Mogę powiedzieć, że jego obraz w mojej głowie stał się bardziej „kolorowy”, spójny, logiczny, odzwierciedlający głębię i zależności, bogaty w szczegóły i inspirujący do nauki.
Bibliografia
- Shlomo Vaknin „Biblia NLP”, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2010
- Amadou Gallo Fall, Roberto Carmenati „Seeds: Basketball for Life”, Fiba Assist Magazine 30, 2008
- Michał Majerski „Czynniki warunkujące sukces w wyścigu pływackim”, Magazyn Trenera nr 7, kwiecień 2011
- Moshe Feldenkrais „Świadomość poprzez ruch”, Wydawnictwo Virgo, Warszawa 2012
- Joanna Zapalska-Brud „Integracja sensoryczna w przedszkolu”, Edukacja w przedszkolu nr 57, kwiecień 2011
- Vera F.Birkenbihl „Siano w głowie?”, Wydawnictwo KOS, Katowice 2003
- Richard Churches, Roger Terry „NLP dla nauczycieli”, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2010
- Ted Garratt „NLP zwycięzców. Sportowy trening umysłu i ciała.”, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2009
Linki do filmów instruktażowych
Pozycja ciała w kraulu na piersiach: Freestyle Swimming Technique | Body Positioning
Oddychanie w kraulu na piersiach: Freestyle Swimming Technique | Breathing
Praca nóg w kraulu na piersiach: Freestyle Swimming Technique | Kick
Praca ramion w kraulu na piersiach: Freestyle Swimming Technique | Stroke
Zaktualizowano: 1 wrzesień 2021r.