Naucz się myśleć kreatywnie – Edward de Bono

Myśleć kreatywnie to umiejętność, której można się nauczyć. To jedna z najbardziej optymistycznych wiadomości, którą zaczerpnąć można z książki Edwarda de Bono „Naucz się myśleć kreatywnie”. Bo przecież myśląc i to myśląc kreatywnie, jesteśmy w stanie niemal „góry przenosić”. Rzecz warta jest więc przysłowiowej „świeczki”.

Dlaczego myśleć kreatywnie?

Myśleniem kreujemy życie. Ta rozwinięta w człowieku umiejętność wywyższyła nas w świecie przyrody. Doprowadziła szlakiem postępu do zastąpienia używania prymitywnej siekiery z kamienia komputerem w codziennej pracy. Jednak dzisiaj, wydaje się być szczególnie ważnym, aby uczyć się kontroli myślenia.

Wraz z postępem w różnych dziedzinach życia, nie tylko technologicznym, chociaż ten wydaje się dominować, człowiek zaczyna chodzić po polu minowym, które sam zaminował. Czy to swoboda myśli i projektów uczyniła to, że myśl nieroztropna a pociągająca, wizja szaleńcza a ubrana w „złote piórka” potrafi znajdować swoje ucieleśnienie i wyrasta, jak ta groźna mina na naszym poletku życia?

Dlatego przekaz Edwarda de Bono, aby wziąć odpowiedzialność za swoje myślenie jest słuszna. Od razu należy zaznaczyć, myśl samodzielna, myśl, której my i tylko my jesteśmy autorem w swojej jak to określił autor bańce logicznej, swoistego rodzaju izolatce przeznaczonej tylko dla naszej myśli.

Bo to jest najważniejsze, aby myśleć własnymi myślami, a nie myślami innych. Co nie znaczy, że myśli nasze nie mogą być tożsame z innymi. Możemy dochodzić przecież do tych samych konkluzji, wniosków, chociaż.. co należy bardzo wyraźnie podkreślić, nigdy nie dzieje się to za sprawą automatyzmu. Chyba, że my przez swoją nieroztropność na taki automatyzm pozwoliliśmy.

Skuteczne kreatywne myślenie

„Naucz się myśleć kreatywnie” to wydawałoby się kolejna książka o metodach skutecznego myślenia. Można byłoby się zastanowić, czym wyraża się owe kryterium skuteczności. Pierwsze to niezależność. Myśl skuteczna to własna. Edward de Bono używa terminu „myślenie reaktywne” dla określenia myśli nieswoich i obcych. Często przyjmowanych dla prostoty, wygody, z lenistwa. Czy myśli obce mogą czynić działania człowieka równie wydajnymi jak własne? Nie.

W książce „Być liderem” będącą swoistym kanonem przywództwa, autor John C.Maxwell podkreśla znaczenie ukształtowanej myśli własnej:

„Nie możemy podróżować w świecie zewnętrznym, dopóki nie odbyliśmy podróży wewnętrznej.”

„Nie możemy kontynuować działania w sposób, który nie jest dla nas przekonujący.”

„Przywódca nigdy nie zaprowadzi swych ludzi dalej niż do punktu, który sam osiągnął.”

Skuteczna myśl, to też taka która niesie ze sobą działanie i sukces. Edward de Bono nawołuje do zerwania z poglądem, że myślenie to po prostu inteligencja w działaniu. Dlatego książka „Naucz się myśleć kreatywnie” to nie taka sama książka jak „Być liderem” czy „Myśl i bogać się” Napoleona Hilla i wiele innych tym podobnych. Edward de Bono skłania się raczej ku klarowności samego myślenia. Wierzy, że oddając się tej sztuce, każda intencja da się przełożyć na właściwe intencji rezultaty.

Myślenie kreatywne a postrzeganie

Autor oddziela lotność myślenia, zrodzoną w pogoni za szybkim sukcesem, pieniędzmi, sławą od mądrości, czym określa kreatywne myślenie. To ostatnie opiera na nauce właściwego postrzegania, także za sprawą właśnie myśli, ich porządkowania, ustalania struktur, także czasu poświęcanego na ich formułowanie. Czyni z tego procesu narzędzie, jakże ważne, bo przecież prowadzące do właściwszego a nie tylko najbliższego celu, często chybionego.

I tutaj znów warto wspomnieć, że książka Edwarda de Bono będzie różnić się od książki Briana Tracy „Cele! Zdobędziesz wszystko, czego pragniesz, szybciej, niż myślisz” tym, że koncentruje się głównie na technikach myślenia a nie ustalonej procedurze osiągania celu.

Ma też cechy wspólne z procedurą Briana Tracy. Technika myślenia „od pozycji wygranej” jest spójna z poglądem, że wizja celu, klarowna, przejrzysta i zapierająca dech nie tylko porządkuje nasze zachowania, buduje skuteczny plan i mapę poruszania się, ale już ten cel realizuje w niewidzialny z początku dla naszych zmysłów sposób.

Epigenetyka i pola morficzne dla świata

Chociaż książka napisana została w latach 1982-1985 to w odniesieniu do ostatnich naukowych badań i odkryć, ma szczególne znaczenie właśnie dziś. Gdy wiemy, że odkryto ludzki genom i otrzymujemy liczne wyniki badań nad wpływem ludzkiego zachowania na ekspresję genów, sprawne i kreatywne myślenie otwiera przed człowiekiem możliwości, których się chyba nie spodziewał.

Myśl wpływa na nasze życie uruchamiając kaskady działania genów. Te budują odpowiednie białka dla organizmu i budują nasz świat. To już nie jest tylko kreatywne myślenie, ale świadome kreowanie życia, zdrowia, energii, szczęścia. W epigenetyce, nauce o wpływie myśli i zachowań na aktywność genów, myśl jest kluczem, wytrychem do zmian. „Słowo, które staje się ciałem”. Słowo, które wypowiadamy jako nasz tzw. self-talk, czyli „gadanie do siebie”.

Edward de Bono daje w książce narzędzia, aby ów self-talk był zamierzonym naszym „gadaniem do siebie”, a nie powtarzaniem słów innych w naszej głowie. Każda nasza myśl dąży do materializowania się. Staje się zaczątkiem wzbudzającym rezonans morficzny, budującym inne myśli a w końcu stającym się rzeczywistością, której można dotknąć i doświadczyć. Staje się spektaklem w naszym życiu.

Książka „Naucz się myśleć kreatywnie” uczy precyzji i dokładności w tym procesie używania słowa, tak, aby doświadczając i dotykając po prostu mieć z tego przyjemność.

Bezpieczeństwo świata a myślenie kreatywne

Spośród wielu zaleceń autora dotyczących myślenia warto zwrócić uwagę na te, które zmieniają nawyki. Lotność myślenia człowieka doprowadza do szybkiego postępu i zmian, które stają się zagrożeniem dla świata. Zbyt wolne myślenie doprowadza dziś może do zwolnienia powolnego pracownika, uczniowi generuje niższe oceny w szkole, politykowi zamyka karierę. Jednak wolne myślenie niesie też ze sobą to dobrodziejstwo odbierania większej ilości sygnałów, które można przetworzyć i przełożyć na właściwsze bo trafniejsze działanie.

Trafniejsze, wspomniane już postrzeganie, także za pomocą myślenia wydaje się ratunkiem i właściwym rozwiązaniem problemów. Wiele karier i przedsięwzięć budowanych jest w pocie czoła i ogromnym nakładem środków po to, aby będąc na ich szczycie skonstatować swój błąd. Z takich sukcesów „cieszy się” tylko „Smok gospodarczy” (patrz artykuł „Odmrażanie gospodarki czy smoka?”).

Także w pracy nad dowolną osobistą sprawnością wydaje się złotą regułą być ta stawiająca na priorytet trafnego postrzegania przedstawiona przez Moshe Feldenkraisa w książce „Świadomość poprzez ruch”:

„Obserwowanie siebie jest lepsze niż mechaniczne powtarzanie.”

Nawykiem więc nie powinno być samo tempo myślenia, ale jego metodyka. Takich metodyk myślenia książka Edwarda de Bono zawiera bez liku.

Pułapka inteligencji

Nawykiem, niosącym wiele złego jest tzw. pułapka inteligencji. Polega na tym, że osoby wykształcone, mające dużą wiedzę przyjmują poglądy głównie dlatego, że potrafią je skutecznie obronić. Przestają się zastanawiać nad tym, czy pogląd ów jest słuszny. Z racji swej pozycji, konieczności wystąpień medialnych, tytułu naukowego zajmują się w sposób mechaniczny umiejętnością przekonywania do swoich poglądów i sprzedawania swojego autorytetu.

Utrzymanie się na szlaku danego poglądu może mieć także inny od tego, że potrafimy go poprzeć wręcz encyklopedyczną wiedzą powód. Jest to kolejny nawyk, który nie koniecznie przynosi bezpieczeństwo światu, a mianowicie to, że pomysł, pogląd jest pierwszy „pod ręką”. A ludzi i ich przedsiębiorczość lub kompetentność ocenia się często za szybkość działania.

„Umysł automatycznie wchodzi w utarty wzorzec w ten sam sposób, jak kierowca jedzie znajomą drogą” – pisze Edward de Bono.

Mając dar argumentacji oraz słuszny czy nie słuszny, dający się „wcisnąć” w głowy innych jako przekonywujący pogląd osoba potrafi medialnie wykreować się. Jest sprawna, wie jak działać, ma na „już” i na „teraz” receptę na rozwiązanie dowolnego problemu.

Znając narzędzia proponowane przez Edwarda de Bono możemy nie tylko myśleć kreatywnie. Możemy weryfikować słuszność poglądów doskonaląc się w postrzeganiu, wychwytywać świadomą manipulację informacją. A co równie ważne pozostać we własnej bańce logicznej (własnego myślenia niezależnego).

Myśląc kreatywnie dbamy o zdrowie

..i to w każdej sytuacji. Zamiast „wybuchać” negatywnymi emocjami na kolejne kroki polityków możemy, wybierając konkretne narzędzie kreatywnego myślenia określić jak sprawa wygląda w naszej bańce logicznej. Stosując ZWI – „Zalety Wady Interesujące” patrzymy w trzech kierunkach na okolicę problemu. Najważniejsze, że przestajemy oceniać, odchodzimy od pierwszej, często zakotwiczonej w nas oceny.

Nabieramy dystansu i spojrzenia na sprawę oczami wysoko krążącego na nieboskłonie jastrzębia. Wartości, jakie nadaliśmy sprawie zmieniają się. Zmienia się nasz stosunek do wydarzeń, do otoczenia. Zauważamy może niedoskonałość spojrzenia na sprawę i naszego zachowania. Korygujemy je.

Właśnie zastosowaliśmy ABC profilaktyki walki ze stresem tak fajnie opisane w broszurce „Sposób na nerwy” Zygmunta Więcka i Adama Jawińskiego. Właśnie obniżyliśmy w naszym organizmie poziom kortyzolu, hormonu stresu. A w działającym sprzężeniu zwrotnym, podwyższyliśmy ilość hormonu DHEA (dehydroepiandroteron). Hormon ten powszechnie kojarzony jest z wielorakim prozdrowotnym oddziaływaniem na nasz organizm, naprawą komórek, długowiecznością.

Aby myśleć kreatywnie..

Aby myśleć kreatywnie potrzeba wysiłku i uwagi, potrzeba treningu. W książce „Obudź w sobie olbrzyma… i miej wpływ na całe swoje życie – od zaraz!” Anthony Robbins pisze o NWA – neuroasocjacyjnym warunkowaniu. Mówi o nawyku myślenia, reagowania jaki zakotwicza się w układzie nerwowym człowieka w wyniku powtarzania tych samych myśli, przekonań, wspomnień, zachowań, emocji..

W książce „Geniusz w genach” Dawson Church opisuje wyniki badań i proces neurogenezy, czyli powstawania nowych połączeń nerwowych (synaps) w mózgu w wyniku powtarzania tychże myśli, przekonań, wspomnień, zachowań, emocji.. Jeśli jakiejś synapsy nie używa się, mózg ją rozmontowuje, bowiem ciało nie toleruje marnowanych możliwości.

Zmiana ścieżki naszego behawioralnego bytu wymaga więc wiedzy na temat kierunku weryfikacji a potem skupienia, spolegliwości i systematyczności następującego działania. Ciągłej pracy dla osiągania oczekiwanych rezultatów. Poniższy wykaz technik Edwarda de Bono zawartych w książce „Naucz się myśleć kreatywnie” pokazuje zasoby, z których na co dzień, każdy z nas może korzystać i budować funkcjonalność mózgu.

Środki treningowe, by myśleć kreatywnie:

i wiele innych.

Każde ćwiczenie tworzy swoistą wizualną mapę, pozwalającą orientować się w terenie. Wystarczy myśleć „krok po kroku” decydując w jakiej okolicy się znaleźć i gdzie dojść. Znajdując w tym procesie właściwe miejsce dla uczuć, nastawień emocjonalnych i wartości, myśląc kreatywnie tworzymy swoiste pole morficzne. A ono kształtuje świat.

Maciej Kolomski

Bibliografia pomocnicza

1. Dawson Church „Geniusz w genach”, Virgo Książki Budzące Świadomość, Warszawa 2021
2. Rupert Sheldrake „Nowa biologia”, Virgo Książki Budzące Świadomość, Warszawa 2013
3. Moshe Feldenkrais „Świadomość poprzez ruch”, Wydawnictwo Virgo, Warszawa 2012
4. „Biblia”, Wydawnictwo M, Kraków 2017
5. Zygmunt Więcek, Adam Jawiński „Sposób na nerwy, stres”, Biblioteczka Przyjaciółki, 1985
6. Anthony Robbins „Obudź w sobie olbrzyma… i miej wpływ na całe swoje życie – od zaraz!”, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa 1995
7. Brian Tracy „Cele! Zdobędziesz wszystko, czego pragniesz, szybciej, niż myślisz”, Onepress, Helion 2016
8. John C.Maxwell „Być liderem, czyli jak przewodzić innym”, Wydawnictwo MEDIUM, Warszawa 1983
9. Napoleon Hill „Myśl! …i bogać się”, Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa